Plagiocefalia, czyli spłaszczenie główki u niemowląt, to coraz częściej obserwowana deformacja, która może wpływać na rozwój dziecka i budzi obawy wielu rodziców. Choć w większości przypadków jest ona łagodna i łatwo poddaje się interwencji, warto pamiętać, że ignorowanie problemu może prowadzić do długotrwałych konsekwencji. W artykule wyjaśniamy, czym jest plagiocefalia, jakie są jej przyczyny, oraz jakie metody korekcji mogą pomóc w zapewnieniu prawidłowego rozwoju dziecka.
Plagiocefalia – co to jest
Plagiocefalia, zwana inaczej skośnogłowiem, jest najczęstszym rodzajem zniekształcenia główki u niemowląt. Spłaszczenie powstaje na skutek działania siły grawitacji na główkę, skręconą przeważnie w jedną stronę. Charakteryzuje się spłaszczeniem części czołowej po jednej stronie i części potylicznej po przeciwnej stronie. Często występuje również asymetria twarzoczaszki.
Można ją rozpoznać po bardziej wystającym czole z jednej strony, jednym oku większym od drugiego, asymetrycznych policzkach lub przesunięciu szczęki. Bardzo często spłaszczenie głowy z jednej strony idzie w parze z pochyleniem głowy do przeciwnego ramienia.
Rodzaje plagiocefalii
Wyróżniamy plagiocefalię:
- ułożeniową – jest nabyta w pierwszych tygodniach życia dziecka. Stanowi efekt długotrwałego nacisku na główkę dziecka po jednej stronie potylicy.
- wrodzoną – wynika z zaburzeń w procesie rozwoju czaszki dziecka w łonie matki. Często występuje razem z zespołami genetycznymi lub problemami zdrowotnymi w czasie ciąży.
Plagiocefalia – dlaczego warto pójść do fizjoterapeuty niemowląt
Z plagiocefalią warto udać się do fizjoterapeuty niemowląt. Odpowiednia terapia może skutecznie wspierać prawidłowy rozwój główki niemowlęcia i zapobiegać dalszym komplikacjom. Plagiocefalia często powiązana jest z napięciami mięśniowymi oraz asymetrią w ciele dziecka, co może prowadzić do nieprawidłowego ustawienia główki i ograniczenia ruchów szyi.
Fizjoterapeuta dziecięcy specjalizujący się w pracy z niemowlętami potrafi ocenić, czy przyczyną problemu są zaburzenia napięcia mięśniowego lub asymetrie. Następnie dopasuje terapię, która poprawi mobilność i symetrię główki. W wielu przypadkach może zalecić odpowiednie ćwiczenia do wykonywania w domu. Zalecone aktywności pomogą korygować deformację poprzez stymulację mięśni oraz modyfikację codziennych czynności, takich jak sposób noszenia, układanie w łóżeczku czy zabawy wspierające symetryczny rozwój.
Skąd się bierze spłaszczenie głowy u dziecka?
Plagiocefalia przeważnie rozwija się w pierwszych miesiącach życia malucha. Jest to związane z dużą elastycznością szwów czaszkowych i miękkością kości czaszki. Głowa dziecka musi być elastyczna, aby podczas porodu mogła przejść przez kanał rodny bez uszkodzeń. Wraz z z upływem czasu elastyczność zmniejsza się, ale w pierwszych tygodniach życia głowa nadal jest bardzo podatna na odkształcenia.
Dziecko większość czasu spędza leżąc na plecach, poza chwilami spędzonymi na rękach rodziców. W takiej pozycji potylica znajduje się pod ciężarem głowy, co może prowadzić do jej spłaszczenia.
Przyczyny zniekształcenia główki niemowląt
Zniekształcenie główki u niemowląt, w tym plagiocefalia, może mieć kilka przyczyn, które najczęściej wiążą się z ułożeniem dziecka i siłami oddziałującymi na jego czaszkę we wczesnym etapie życia. Oto główne czynniki, które mogą prowadzić do deformacji główki:
Pozycja dziecka w łonie matki
W przypadku ciasnego ułożenia w macicy, zwłaszcza w ostatnich tygodniach ciąży, główka dziecka może być poddana naciskowi, co powoduje asymetryczne spłaszczenie. Dotyczy to szczególnie dzieci urodzonych przedwcześnie lub bliźniąt, które mają ograniczoną przestrzeń.
Przebywanie długo w jednej pozycji
Długotrwałe przebywanie w tej samej pozycji, zwłaszcza leżenie na plecach, może powodować stopniowe spłaszczenie jednej strony główki. Jest to często nazywane plagiocefalią pozycyjną.
Ograniczenia ruchomości szyi (kręcz szyi) u niemowląt
U niektórych niemowląt występuje problem z asymetrycznym napięciem mięśni szyi, co ogranicza ruchomość główki i prowadzi do preferowania jednej strony. W efekcie dziecko często leży w tej samej pozycji, co zwiększa ryzyko deformacji czaszki.
Przedwczesne zrośnięcie się szwów czaszkowych (kraniosynostoza)
Choć jest to rzadka przyczyna, przedwczesne zrośnięcie szwów czaszkowych może prowadzić do zniekształcenia główki. W takich przypadkach kości czaszki rosną w nieprawidłowy sposób, co wymaga interwencji chirurgicznej.
Nacisk zewnętrzny (np. z nosidełek, fotelików samochodowych)
Regularne przebywanie przez dłuższy czas w foteliku samochodowym lub nosidełku, gdzie główka dziecka jest oparta o twardą powierzchnię, również może przyczyniać się do odkształcenia. Warto zwrócić uwagę na to, by ograniczać czas spędzany w takich akcesoriach.
Plagiocefalia – jakie ma następstwa
Wpływ deformacji główki może być odczuwalny nie tylko estetycznie, ale także funkcjonalnie i rozwojowo. Oto najczęstsze potencjalne następstwa plagiocefalii:
Problemy estetyczne
Plagiocefalia prowadzi do widocznej asymetrii głowy u niemowląt. W niektórych przypadkach staje się to bardziej zauważalne wraz z rozwojem dziecka. Wpływa na proporcje twarzy, kształt czoła, a nawet położenie uszu, co może powodować kompleksy w przyszłości.
Asymetria twarzy i problem z ustawieniem szczęki
Długotrwała asymetria głowy może prowadzić do nierównomiernego rozwoju twarzy, co w skrajnych przypadkach wpływa na ustawienie szczęki i zgryz. Dziecko może mieć trudności z żuciem lub wymagać korekty ortodontycznej w przyszłości.
Ograniczenia ruchowe szyi i kręgosłupa
Niemowlęta z plagiocefalią często mają ograniczoną ruchomość szyi, ponieważ przyzwyczajają się do spania lub leżenia w jednej pozycji. W efekcie prowadzi to do problemów z kręgosłupem, asymetrii mięśniowej oraz ograniczeń ruchowych w dalszym etapie życia.
Zaburzenia integracji sensorycznej
Badania sugerują, że plagiocefalia może być związana z opóźnieniem rozwoju motorycznego oraz problemami z integracją sensoryczną. Dziecko ma trudności z koordynacją, równowagą oraz orientacją przestrzenną, co wpływa na późniejsze umiejętności, takie jak pisanie czy uprawianie sportu.
Problemy z rozwojem językowym i poznawczym
W niektórych przypadkach plagiocefalia może wpływać na rozwój językowy oraz poznawczy dziecka. Choć nie jest to reguła, asymetria głowy może powodować trudności z przetwarzaniem informacji słuchowych i wzrokowych, co może rzutować na naukę mowy, koncentrację i rozwój umiejętności szkolnych.
Napięcia i asymetrie mięśniowe
W miarę jak dziecko dorasta, plagiocefalia może prowadzić do napięć i asymetrii w ciele, wpływając na postawę i ogólną równowagę mięśniową. Powoduje to kompensacyjne napięcia w różnych obszarach ciała, np. w barkach, co zwiększa ryzyko problemów z kręgosłupem.
Profilaktyka zniekształceń główki
Istnieje kilka prostych działań, które należy wdrożyć w celu zapobiegania ułożeniowych zniekształceń główki niemowlęcia. Należą do nich:
- Regularne układanie dziecka na brzuchu: trzeba kłaść dziecko kilka razy dziennie na brzuchu od pierwszych dni życia. Jeśli niemowlę nie lubi tej pozycji, można zacząć od układania go na klatce piersiowej rodzica.
- Odpowiednia stymulacja i równomierne układanie główki: dzieci najczęściej reagują na bodźce takie jak światło, dźwięk, czy twarz rodzica. Ważne jest, aby stymulować niemowlęta po obu stronach, co sprzyja równomiernemu rozwojowi ruchomości głowy.
- Zapewnienie bezpiecznego twardego podłoża: mata piankowa na podłodze to świetne miejsce dla malucha, by ćwiczyć aktywne obracanie główki i stabilizację ciała.
- Właściwe noszenie i prawidłowa pielęgnacja dziecka: należy nosić dziecko naprzemiennie na obu rękach, układać do snu i karmienia z główką na przemian z prawej i lewej strony, co zapobiega asymetrii.
Leczenie plagiocefalii
Pierwszym krokiem jest szczegółowe badanie i pomiar czaszki. Ocena symetrii wykonywana jest za pomocą kraniometru. Dzięki temu możemy monitorować zniekształcenie głowy i skuteczność terapii. Główne cele leczenia to uzyskanie symetrii głowy i ciała dziecka. Terapia obejmuje ćwiczenia ruchowe i manualne, takie jak terapia tkanek miękkich, techniki powięziowe i czaszkowe. Wspomagająco można stosować specjalną poduszkę ortopedyczną, której użycie powinno być skonsultowane z fizjoterapeutą niemowląt.
W przypadku poważnych zniekształceń pomocna jest tzw. terapia kaskowa. Dziecko nosi indywidualnie dopasowany kask przez 23 godziny na dobę przez około 3 miesiące. Jest to wymagająca i trudna w realizacji, jak również kosztowna metoda i stosuje się ją w ostateczności.
Najważniejsze działania zapobiegawcze to częste kładzenie niemowląt na brzuchu i dbanie o symetryczne układanie główki podczas snu. W razie wątpliwości lub dostrzeżenia asymetrii warto skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym ze sprawdzonego ośrodka, na przykład Kids Medic w Warszawie. Odpowiednia diagnoza i plan działania są kluczowe w leczeniu. Nieleczona plagiocefalia może prowadzić do problemów, takich jak skoliozy, wady zgryzu czy opóźnienia rozwoju psychoruchowego.
